Πέμπτη 1 Ιουλίου 2010

Ο Μικρόκοσμος και ο Μακρόκοσμος του ζωγράφου Άγγελου



Μέσα στο σύστημα της σύγχρονης τέχνης η ζωγραφική του Άγγελου είναι αιρετική. Εμφανίστηκε πριν τριάντα περίπου χρόνια, όταν το σύστημα της τέχνης σε πλήρη ακμή, αναγνώριζε ως πρωτοποριακά έργα τις κατασκευές, τα αντικείμενα, το assemblage, την αφαίρεση, τη νέο-εξπρεσιονιστική ζωγραφική και οτιδήποτε άλλο απομακρυνόταν από την κλασική αντίληψη τέχνης. Η αβεβαιότητα ήταν μέρος της αισθητικής απόλαυσης και σαν αξίωμα της τέχνης, συμβάδιζε με τη σχετικότητα της εποχής.
Μέχρι σήμερα, πολλοί συνεχίζουν να υποτιμούν τη ζωγραφική του αλλά ποτέ δεν εμφανίστηκαν συγκεκριμένες αντιπαραθέσεις στο έργο του. Εντούτοις έχω συναντήσει ζωγράφους μπροστά σε κάποιον πίνακα του Άγγελου, να ερευνούν με περιέργεια τον τρόπο που επεξεργάζεται τις λεπτομέρειες και αφού παραδεχτούν πως είναι καλός τεχνίτης να αντιδράσουν υποστηρίζοντας πως τα θέματα που επιλέγει είναι ευδιάκριτα, απλοϊκά, εντυπωσιακά. Αυτές οι παρατηρήσεις θα μπορούσαν να γίνουν αφορμές για μακροσκελείς αναπτύξεις, αν ενδιαφερόμαστε να γνωρίσουμε σε βάθος τι αποδέχεται και τι απορρίπτει η πρωτοπορία κάθε εποχής.
Όσοι γνωρίζουν εκ των έσω, είτε τους αρέσει είτε όχι η τέχνη του Άγγελου, δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι η ζωγραφική είναι η μοναδική μορφή έκφρασης που προσφέρει πολλές εναλλακτικές λύσεις σε όσους προτιμούν την ετερότητα ή, σε εκείνους που προτιμούν την ομορφιά. Από τη στιγμή που ένας ζωγράφος αποκτά ένα μεγάλο αγοραστικό κοινό στο οποίο διοχετεύει τα έργα του, είμαστε υποχρεωμένοι να μελετήσουμε την τέχνη του, να την εντάξουμε στην ιστορία και να δούμε το ρόλο που μπορεί να παίζει.
Το 16ο αιώνα, για παράδειγμα, στη δυτική τέχνη κυριαρχούσε ο μανιερισμός. Ο όρος χαρακτήριζε υποτιμητικά τους ζωγράφους που απομακρύνονταν από τη μίμηση της φύσης και χαλούσαν τη ζωγραφική χρησιμοποιώντας την φαντασία τους. Η τέχνη τους θεωρείτο τέχνη «παρακμής» αφού, αναπτύσσοντας το ύφος και τις τεχνικές του Μικελάντζελο δημιούργησαν κλασικά και αντικλασικά έργα, αλλόκοτα και Απολλώνια όσο και εξπρεσιονιστικά. Μόλις το 1965, αποκαταστάθηκε ο ρόλος τους στην ιστορία. Σήμερα γνωρίζουμε πως επρόκειτο για ένα μεγαλύτερο ρεύμα σε ολόκληρη την Ευρώπη που άγγιζε και τη λογοτεχνία, αρχής γινομένης από τα κείμενα του Μισέλ ντε Μοντέν (Michel de Montaigne, 1533-92) που στη συνέχεια θα επηρεάσουν τον Σέξπιρ (Shakespeare) και το Θερβάντες (Cervantes). Στο χώρο της ζωγραφικής, προετοίμασαν τη ζωγραφική του Μπαρόκ.
Για να γυρίσω στη ζωγραφική του Άγγελου. Όλα τα χρόνια της πορείας του μέχρι σήμερα, σεβάστηκε τις κλασικές αξίες της ζωγραφικής διαδικασίας. Δημιούργησε εικόνες θεατρικές, σκηνοθετημένες, που φυσικά έχουν αναφορές στις τεχνικές του 17ου αιώνα. Δεν προσπάθησε απλά να δημιουργήσει την ψευδαίσθηση της πραγματικότητας αλλά να προβάλλει ένα κολάζ οπτικών και συναισθηματικών εντυπώσεων της ανθρώπινης κατάστασης και του διαστημικού χώρου. Χρησιμοποίησε τα χρώματα και τις γραμμές για να αποδώσει όσο πιστότερα τις εμπειρίες και τις σκέψεις του για τα πράγματα που συνδέουν τον άνθρωπο στη γη με το Σύμπαν. Προσπάθησε να φτιάξει εικόνες που μεταφέρουν τη σκέψη από την βαρύτητα της ύλης στην πνευματικότητα. Γι’ αυτό, ιδιαίτερα στα έργα της τελευταίας δεκαετίας, εικόνες από τον Γαλαξία διαπλέκονται με γήινα στοιχεία. Οι αναφορές χρησιμοποιούνται για να δούμε το έργο με προοπτικές. Στην ουσία, για να επανεξετάσουμε τη σχέση της υλικής γνώσης με την εμπειρία του σύμπαντος.
Στο έργο Δελφοί, για παράδειγμα, ο ιστορικός χρόνος που βαρύνει τα αρχαία μνημεία διαστέλλεται από τα στοιχεία του γαλαξιακού σύμπαντος που τα περιβάλλουν. Στο έργο Αιωνιότητα ή Ανυπαρξία, η θέαση από ψηλά ενός νεκροταφείου στην κορυφή ενός λόφου, (προοπτική του πουλιού), όπου παρεμβαίνουν στοιχεία γαλαξιακά, αμβλύνει την ανθρώπινη κρίση.
Η επίγνωση των ανθρώπινων νόμων έστρεψε τον Άγγελο να ζωγραφίσει εικόνες που δεν προσδιορίζουν μόνον την ομορφιά αλλά αφήνουν περιθώρια στη σκέψη να έρθει σε επαφή με αξίες που βρίσκονται έξω από τον άνθρωπο. Να εικονοποιήσει αυτό που ο ανθρώπινος νους, όση επιθυμία κι αν έχουμε, δεν μπορεί εύκολα να συλλάβει. Γι’ αυτό, χρησιμοποίησε ακόμη και παραδοσιακά σύμβολα για να ανακατασκευάσει την άποψή μας για το Σύμπαν και τον άνθρωπο σε σχέση με διαφορετικούς κόσμους.
Δεν γνωρίζω πόσο ώριμοι είμαστε να αρχίσουμε να μιλάμε για μία νέα σχέση στην τέχνη μεταξύ του τυχαίου, της μοίρας και τους κοσμικούς νόμους που διέπουν το Σύμπαν. Μέχρι τώρα, μελετούσαμε την τέχνη στη σχέση της με το τυχαίο (dada, neo-dada) και είχαμε αποδεχτεί τη σχετικότητά της, όταν αναζητούσαμε το νόμο της αιτίας και του αποτελέσματος για τα έργα που αντικρίζαμε. Ίσως, τα ιστορικά γεγονότα στο ξεκίνημα του νέου αιώνα ενεργήσουν με τέτοιο τρόπο ώστε μέσω της τέχνης να κερδίσουμε και άλλες διαστάσεις της συνείδησης πέρα της καθημερινής μηχανικότητας των πράξεών μας.

(Gallery Guide, Τεύχος 36. Φθινόπωρο-Χειμώνας 2001)

Δεν υπάρχουν σχόλια:

Δημοσίευση σχολίου