Πέμπτη 1 Ιουλίου 2010

Τα Μηχανικά γλυπτά του Γιάννη Παρμακέλη

Τριάντα χρόνια μετά την πρώτη συμμετοχή του Γιάννη Παρμακέλη (Ηράκλειο Κρήτης, 1930) σε ομαδική έκθεση στην αίθουσα τέχνη ‘Αρμός’, μπορούμε να αξιολογήσουμε την γλυπτική του και να διαπιστώσουμε τα σταθερά βήματα μίας εξελικτικής πορείας: από τις μαθητικές εμμονές του στους κανόνες της κλασικής γλυπτικής, στην αμφισβήτηση των προτύπων της παράδοσης μέσω των εξπρεσιονιστικών μορφότυπων και αποκεί στην υποταγή της φόρμας σε ένα αυστηρά λογοκρατικό σύστημα γεωμετρικών και σχηματοποιημένων τύπων.
Μεταξύ 1968-1974, ο Γιάννης Παρμακέλης δημιούργησε την ενότητα ‘Μάρτυρες και Θύματα’, που θεωρήθηκε από πολλούς ως η καλύτερη περίοδος της σταδιοδρομίας του. Στα έργα της σειράς, είχε την ευκαιρία να κάνει μία εξπρεσιονιστική γλυπτική χωρίς να αποποιηθεί τις βασικές αρχές της κλασικής γλυπτικής, παρά μόνον να τις παραμορφώσει ως ένα βαθμό. Είναι εμφανής η προτίμηση στις μνημειακές διαστάσεις της φόρμας που ενισχύεται από την βαρύτητα και την ακινησία των μορφών όσο και την πύκνωση της μάζας. Όταν χρειάστηκε να απλώσει τα μέλη τους, προτίμησε τις μεγάλες χειρονομίες και τα θεατρικά αναπτύγματα στο χώρο, για να τονίσει τα στοιχεία εκείνα που παραπέμπουν στο αρχαίο δράμα. Επιπλέον, με την παραμόρφωση που αγγίζει τα όρια της σχηματικής αφαίρεσης, κατάφερε να αποδώσει τη δραματική διάσταση του ανθρώπινου συναισθήματος.
Ο Παρμακέλης προτίμησε να εφαρμόσει στην κλασική γλυπτική που γνώριζε καλά, στοιχεία από τον γερμανικό εξπρεσιονισμό ώστε να συγκαλύψει την πολιτική του αντίθεση και να ασκήσει κοινωνική κριτική την κρίσιμη περίοδο της δικτατορίας. Σε σύντομο σημείωμα που συνόδευε την ατομική του έκθεση στην Αίθουσα Τέχνης Αθηνών έγραψε πως πέρα από τον φιλολογικό τίτλο της έκθεσης, η ουσία βρίσκεται στα βαθύτερα συναισθήματα που τα εκφράζει με τη γλυπτική, το σχέδιο και το χρώμα. Όπως οι Γερμανοί εξπρεσιονιστές μετέφεραν την τέχνη στο επίκεντρο της ανθρώπινης ύπαρξης, ο Παρμακέλης επιθυμούσε ένα είδος ευρύτερης ανθρωπιάς σε κρίσιμες περιόδους πολιτικών διωγμών και ανθρωποθυσιών στο βωμό της ελευθερίας και της αξιοπρέπειας. Το 1972, ξεκίνησε παράλληλα με τα έργα Μάρτυρες και Θύματα, τη σειρά με τις φρουτιέρες που εξέθεσε το 1976 με τον τίτλο ‘Πρωτομαγιά’, έναν όρο άρρηκτα συνδεδεμένο με τους αγώνες της εργατικής τάξης για τα δικαιώματά της.
Η διετία μεταξύ 1976-1978, πρέπει να θεωρηθεί μάλλον μεταβατική προς την γεωμετρία και την κονστρουκτιβιστική πειθαρχία των στοιχείων. Τότε του δόθηκε η ευκαιρία να μελετήσει την ανάπτυξη των ωοειδών και κυκλικών σχημάτων στο χώρο, που ήδη προϋπήρχαν στο έργο του, είχε όμως αποφασίσει να δώσει αυτονομία στην ύπαρξή τους. Αφού έκλεισε το κεφάλαιο του εξπρεσιονισμού και παραμέρισε τους καμπύλους οργανικούς τύπους, στράφηκε στην διερεύνηση της κονστρουκτιβιστικής λογικής συνέχειας και αλληλουχίας των γεωμετρικών στοιχείων στη σύνθεση. Στα επιτοίχια και στις τρισδιάστατες κατασκευές χρησιμοποίησε μέταλλα, ξύλο, πλεξιγκλάς, πλαστικά υλικά που έβαψε με έντονα λαμπερά χρώματα και απέφυγε επιμελώς τον κίνδυνο οι συνθέσεις του να χαρακτηριστούν ως μετάφραση της κυβιστικής ζωγραφικής με όρους γλυπτικής. Ακολουθώντας μία προσθετική διαδικασία, συγκόλλησε, τοποθέτησε την μία επιφάνεια πάνω ή δίπλα στην άλλη, συναρμολόγησε υλικά και παρουσίασε μία σειρά αφηρημένων συνθέσεων με έντονες σχηματοποιήσεις των τμημάτων τους που ανάγουν τον θεατή στην τεχνολογία και την μηχανική της εποχής.
Στις ενότητες αυτές διαπραγματεύτηκε την έννοια του μηχανισμού αποκωδικοποίησης των μύθων της Κοσμογονίας και του μύθου του Δαίδαλου και Ίκαρου. Στις σχηματοποιημένες παραλλαγές ανάπτυξης της φόρμας στο χώρο με θέμα την πτώση και το πέταγμα του Ίκαρου ανακάλυψε την λογική ανάπτυξη των μορφών με βάση τον κύκλο και την ευθεία. Μεταξύ 1977-1984 χρονολογούνται τα Μηχανικά έργα της σειράς: Κάθετα και Οριζόντια θέματα, Τόρνοι, Κοχύλια, Κύβοι, Ανάγλυφα Μεταλλικά Μπουκέτα, σχηματοποιημένοι Βράχοι, Φρουτιέρες και Κορμοί που παραπέμπουν στην ψυχρή και υπολογιστική βιομηχανική κατασκευή της προηγμένης δυτικής τεχνολογίας και καθιστούν τον Γιάννη Παρμακέλη έναν γλύπτη της απέριττης μηχανοποιημένης πραγματικότητας.
(1992)

Δεν υπάρχουν σχόλια:

Δημοσίευση σχολίου